1.

Như nhiều người Việt Nam, vua Quang Trung là thần tượng của tui.

Tui tới Biên Hòa sống hơi muộn, khi đã 24 tuổi. Vô tư, chả nghĩ ngợi gì, khi trò chuyện với bạn bè là dân Biên Hòa cố cựu có những khi tôi tỏ lòng ngưỡng mộ vua Quang Trung, mặc nhiên cho rằng người ta cũng giống như mình. Ngạc nhiên thay, một lần, rồi nhiều lần, tôi có cảm giác rằng người Biên Hòa không yêu kính vua Quang Trung như mình. Thường thì họ không tỏ ra hào hứng ca ngợi vua Quang Trung như tui, chỉ lặng lẽ nghe thôi, cá biệt có một vài người đưa ra những lý lẽ để phản bác.

Dần dà, tìm hiểu lịch sử, tui lờ mờ đoán ra nguyên do. Đất Biên Hòa được lập nên là do các chúa Nguyễn. Thời Nguyễn Ánh bôn ba chinh chiến với nhà Tây Sơn thì Biên Hòa - Cù lao Phố là hậu phương vững chắc, là cơ sở kinh tài ủng hộ cho chúa Nguyễn. Từ đầu đến nửa cuối thế kỷ 18, Cù lao Phố ở Biên Hòa là trung tâm thương mại lớn nhất phương Nam. Thế nhưng năm 1776 và 1777 quân Tây Sơn đã tàn phá Cù lao Phố nhằm triệt hạ đầu mối cung ứng vật chất cho Nguyễn Ánh. Các thương gia người Hoa dắt díu nhau chạy về vùng Sài Gòn - Gia Định, lập nên Chợ Lớn. Cù lao Phố điêu tàn từ đó.

Dưới mắt các bậc tiền nhân ở Biên Hòa, quân Tây Sơn nói chung và Nguyễn Huệ nói riêng là giặc, là kẻ phá hoại sự ấm no sung túc của quê hương. Thế nên các bậc tiền nhân này và con cháu đời sau của họ không yêu quý vua Quang Trung.

Đó là cảm nhận và suy diễn cá nhân của tui thôi, có thể không đúng. Rất mong các bạn ở Biên Hòa lâu năm nêu thêm những kiến giải của mình.

2.

Có một điều vừa buồn cười vừa xấu hổ, đó là ở ngay Cù lao Phố có một nơi mang tên Đền thờ Nguyễn Huệ.

Điều khó hiểu (và trở thành buồn cười) là:

• Dù vua Quang Trung là một bậc anh hùng đất Việt nhưng riêng đối với cù lao Phố ông không hề có công trạng gì, mà ngược lại chính quân Tây Sơn đã tàn phá cù lao Phố khiến mảnh đất Đại Phố này trở nên điêu tàn. Vì thế không có lý do gì để lập đền thờ Quang Trung nơi đây.

• Thứ hai, nếu đã lập đền thờ sao không là đền thờ Quang Trung hoàng đế mà là đền thờ Nguyễn Huệ?